Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimleri geride kaldı. Seçim sonuçlarına yönelik tartışmalar ise yeni başlıyor. Milletvekili seçimlerinde isminden çok kelam ettiren Türkiye İşçi Partisi meclise 4 milletvekili gönderdi. Türkiye Komünist Partisi’nden ayrılan Erkan Baş’ın liderliğinde kurulan TİP, HDP’nin başını çektiği Emek ve Özgürlük İttifakında da yer alıyor. TİP, Yeşil Sol Parti’nin ortak listesine dahil olmayarak başka seçime girme kararı alarak ittifak içerisinde tartışma yaratmıştı. Kamuoyunu uzun bir müddet meşgul eden bu tartışmaya bir yenisi eklenecek üzere görünüyor.
Türkiye Emekçi Partisine bir tenkit de ayrıldıkları sol etraftan geldi. Berkay Kemal Önoğlu’nun Sol’da yayınlanan yazısı yeni bir polemik başlatabilir.
Önoğlu’nun TİP’i sosyalizmin kulvarından ayrılarak taviz vermekle, nizam içi güçler karşısında edilgen ve savrulmaya açık bir pozisyona gelmekle eleştirdi.
Önoğlu’nun yazısı şöyle:
TİP’in girdiği kulvarın kamuoyu önünde devrimci bir değerlendirmeye tabi tutulması solda yaygın bir dejenerasyona mahal vermemek ismine kaçınılmaz hale geliyor. Türkiye siyasetinin bugününe damga vuran temel sorunlardan biri olan “ideolojisizleşme” olgusunun ne yazık ki TİP aracılığıyla sola da sirayet edebilecek yeni kanallar bulmuş olması ve tertip siyasetine yaklaşımda beliren arızaların fütursuzca olağanlaştırılması kabul ve göz arkası edilemez. Bunlar elbette yeni tespit olunduğu için değil lakin seçimle birlikte ortaya çıkacak olan tablonun hayal kırıklığı da bayram havası da yaratsa kısa mühlet sonra yararlı sorgulama süreçlerine kapı aralayacağına dönük bir inanç taşındığı için bu vakte bırakılmış değerlendirmelerdir. Kimi dönüm noktaları herkes için bir an durup geniş perspektiften bakabilmenin mümkün olduğu aralıklar sunuyor.
DUVARI YIKMAK MI DUVAR BOYAMAK MI?
TİP ve TKP ayrımının çeşitli etraflarda gerçek olmayan bir mukayeseye bahis edildiğini söz etmiştik. Kulvarlar farklılaşmıştır. Bununla birlikte bu iki yaklaşımdan birinin çok da eski olmayan bir tarihte başkasının içinde lakin bir eğilim olarak varlık gösterdiğini ve birebir kulvarda yürüdüğünü de unutmamak gerekiyor. O kulvar Gelenek Hareketi’nin yola çıkışı esnasında Türkiye’de şimdi hiç sahibi olmamış bir kulvardır. Ve tabiatıyla geride bıraktığımız yıllarda Gelenek’le özdeşleşmiş, dinamizm kazanmış, beden bulmuştur.
Önce ismiyle müsemma bir çizgi çekmiştir Gelenek. Bu çizgi, yanılgısıyla sevabıyla yüzyılı aşkın tarihe sahip klasik sol ile ona karşı düzensizce isyan bayrağı çekegelmiş, gerçek sosyalizmden nedamet getiren “yenilgici” yeni sol ortasındadır. “Yenilgici” diyoruz lakin tıpkı vakitte yenildiğini yola çıkış için münasebet gören bir yaklaşımın doğal olarak “yenme” arayışı içinde olacağının da altını çizmek gerekiyor. Taraflardan biri güçlenmenin, her ne olursa olsun iktidara gelmenin bir şartı olarak ödünler ve geri çekilişlerin teorisini sahipleniyor oburu ise vakitle ve pek anlaşılır biçimde iktidar fikrinden uzaklaşıyor lakin kıymetlerine bağlı, dürüst bir kültürel, toplumsal örgütlenme biçimini alıyordu. Klâsik solun iktidar fikrinden uzaklaşma serüvenini anlayan lakin kabul etmeyen, iktidar perspektifinin bedellerden verilen ödünler olmaksızın canlı tutulabileceğine dönük bir sav ile oluştu bu kulvar.
Türkiye’de personel sınıfı hareketinin bir ön şartı olarak Türkiye sosyalist hareketinin bağımsız bir politik güç haline gelmesi mutlak zorunluluktur. Sol fakat temel unsurlarından taviz vermeden taşıyacağı özgül yükle Türkiye ihtilalinin yolunda misyon üstlenebilir. Bağımsızlık ön kaidesini taşımaksızın sistem içi ögelerin oluşturduğu dengelerde yer edinmek ise sol için teorik planda verilen ödünlerden bile öngörülemeyecek kadar feci politik sonuçlar doğuracaktır. Örneğin, sosyalizmi ve solun namusunu sıkıntı edinip “yetmez fakat evet” çizgisiyle hesaplaşma savı taşıyanların aktüel hesaplarda seçime girmedikleri kentlerde “yetmez ancak evetçi”lere oy istemesi feci bir sonuçtur. Çelişkili bir duruma sürükleneceği gerçeğini göz gerisi edecek kadar büyük bir yarar beklentisi ile “yetmez fakat evetçi”nin kelam ve müziğiyle seçim sürecini başlatma kararı ise içine düşülen sarmalda ne kadar etken ya da edilgen olunabildiğinin vahim bir göstergesidir. İşte o sarmalın istikrarlarının müsaade verdiği derecede “sol” olabilmek bu demektir.
TİP’in tavır ve aksiyonlarında kendisini gösteren bu kulvar değişikliğinin elbette pek çok münasebeti olabilir. Takip edilen yolun ihtilale uzandığını bildiğimiz kadar yolun pürüzlerle, duvarlarla örülü olduğunu da bilerek o yola çıkıyoruz. Gelenek’in yürüdüğü yolda mahzurlar, duvarlar uzunluk gösteriyorsa yolun ihtilale uzandığına inanmış devrimci için yola çekilmiş duvarları yıkmak vazifedir. Duvar yıkanların yolundan çıkıp duvar boyayanların yoluna girmek olumlu manada iktidar arayışıyla gerçekleştirilmiş bir hareket de olabilir. Fakat yazık ki o iktidar “sosyalist” olma niteliğini yitirmiştir. Erken bir kıymetlendirme olduğunu düşünmeyin. Zira hem ülkemiz hem de dünya sosyalist hareketi içinde mahkûm ettiğimiz bu yol asla yeni değildir. Gerçekliğin değiştirilmesi argümanından vazgeçiş “gerçekçi politikalar” masalının arkasına gizlenir. Maalesef bu “gerçekçi politikalar” da bugün kirli siyaset atmosferinin kabulü ve ideolojisizleşme trendine ahenk sağlanması ile sonuçlanıyor. TİP kendini ne kıymetine olursa olsun “oy verilecekler” kategorisine almak üzere ideolojisizleşiyor. Nasıl olduğuna bakalım.
‘OY VERİLECEK PARTİLER’ KATEGORİSİ
Bir emekçi tıpkı anda hem kişisel hak ve özgürlüklerin garanti altına alınmasını hem Amerikan emperyalizmine karşı olunmasını istiyor. Hem laik bir toplumsal ömrün tesis edilmesini hem milletlerarası monopollerin egemenliğinden çıkmış bir ekonomik yapıyı önemsiyor. Hem geçim sıkıntısından kurtulmayı, pazar otomobilini gönlünce doldurabilmeyi hem de garantisiz çalışma şartlarından, ağır emek sömürüsünden kurtulmayı hayal ediyor.
Bütün bu taleplerin ideolojik olmadığı sav olunabilir mi? Lakin tamamı ideolojik bütünlük arz eden bu siyasal duruş örnekleri şuurlu ve sistematik biçimde değersizleştirip siyaset dışı ilan ediliyor. Siyaset şahsen nizam partileri ve bu gerçekliğe gözünü kapamış öbürleri tarafından mezata dönüştürülüyor. Parti başkanları de bu mezatta pazarlamacı rolünü üstleniyor. Bir partinin “ideolojik” olarak tanımlanması, bu özelliğin ayırt edici olarak işaretlenmesi ve ekseriyetle dışlayıcı bir lisanla kullanılması o partiyi seçimlerde oyun dışı görmek için bile geçerli bir sebep olarak sunulabiliyor. Çünkü siyaset kurumu ideolojisizleşmeyle eş vakitli sadece sandığa endekslenerek kötürümleştiriliyor. Bu durumda ideolojilerden arındırılmış bir siyasetin ne işe yaradığı bilinmeden başvurulan tek aracı olarak geriye seçimler kalıyor. Tıpkı çaresiz hastalığa yakalanmışların üfürükçülerden medet umduğu gibi…
Seç birini! Laiklikten yana isen CHP’ye, memleketler arası tekellere karşı isen AKP’ye oy vereceksin. Pekala CHP’nin ağzından laikliğe, AKP’nin ağzından milletlerarası monopollerin egemenliğine ait tek bir sözcük bile duydun mu? Duymasan da vereceksin… Ya da ferdî hak ve özgürlüklere ehemmiyet veriyorsan, tutuklu gazetecilere özgürlük istiyorsan, medya sansürüne karşı isen birebir anda emperyalizme karşı olamaz mısın? Sen olursun tahminen fakat senin oyunu isteyenler emperyalizmin bölgesel planlarında kendilerine rol kapmaktan, şeytanla işbirliğinde yarar aramaktan geri durmayacak…
TİP’in bu ideolojisizleşme akımında kendine edindiği misyon “gerçekçi” ve ideolojik olmamakla malul, “oy verilecekler” kategorisine kendisini atabilmiş partilerin “seç birini” siyasetinin siyasal alanda yarattığı dejenerasyonun en açık örneklerinde karakterize oluyor.
İdeolojik bütünlük arz eden taleplerin siyasal alanı domine eden “dükkan” partileri tarafından bütünlükten mahrum bırakıldığına şahit oluyoruz. Boşluk doğuyor. AKP zıddı geniş muhalefet cephesi içindeki boşluk iktidar cephesinde tespit edilebilenden daha büyük ve göze batar oluyor. Ana belirleyen AKP aksiliği olunca değişik ideolojik yaklaşımlara sahip geniş seçmen kitlesinin tümünün içini rahat ettirebilecek geniş bir tedarik zincirine muhtaçlık duyuluyor. En bariz boşluk sofistike orta sınıf hassasiyetlerine Türkiyelileşme sancıları dinmemiş HDP’de karşılık bulmakta zorlanan toplumsal bölümler için hissediliyor. “Bölücü” diye tek kalemde mahkûm edilebilmenin tartısını hassas kalplerinde daha fazla taşıyamayacak ve alanda şiddetle savunabileceği bariz, bütünlüklü siyasal fikirlere sahip olmaktan uzak orta sınıfımız CHP’nin yakın devirde izlediği “banal” stratejiyi benimsememekte ısrar ediyor. Ve böylelikle CHP ve HDP kitleleri ortasında oluşan bu bariz boşluğun olduğu üzere kabulü ve kolay bir sözcülük fonksiyonu ile burjuvazi ismine değerli bir misyon başarılmış oluyor. O vakit gelsin boğazda lüfer ziyafeti…
Şimdi söyleyin TKP’nin “oy verilecek partiler” algısını yıkması mı gerekir yoksa “oy verilecek partiler” ortasına girmek için unsurlarını bir kenara bırakması mı? Bu şartlar altında ikincisini bekleyenlerin TKP’den artık devrimciliği bırakmasını istediği açıktır.
…
SON ÇIKIŞA ÇAĞRI
Yaygın olarak birbirinin yerine kullanılsa da “savrulma” ve “dönme” hareketleri etkenlik-edilgenlik bağlamında birbirinden büsbütün farklı manalara sahiptirler. TİP’in aksiyonlarında çeşitli açılardan kendisini ağır biçimde hissettiren özellik edilgenlik olarak karşımıza çıkıyor. Siyasal varlığını devam ettirebilme güdüsüyle, taviz vermeksizin dahil olunamayacak boşluklara dolduğunu nasıl görüyorsak, TİP’in uzunca bir müddettir gündeminin varlık-yokluk olmadığını ve içine girdiği dünyanın ihmal edilemeyecek bir aktörüne dönüştüğünü de görüyoruz. Bu yazıya bahis olma sebebi de budur. Kelam konusu hareket zirveden tırnağa dönme aksiyonuna bulaşmış bir topluluktan değil hızla savrulmakta olan bir topluluktan oluşuyor. Bu durumda devrimcilik tezine sahip olanlar için görülmesi hiç de sıkıntı olmayan tehlikelerin altını çizmek ve devrimci argümanlarından vazgeçmemiş olanları duvarları yıkmaya çağırmak vazifemiz oluyor.
İşçi sınıfı siyaseti kimilerinin tez ettiği üzere yerinde saymıyor. Bilakis pek çok imkanı barındıran yeni bir periyoda giriyor. Sistem cephesindeki onca gayrete karşın ortaya çıkan kısır meclis yapısı ve bu siyaset atmosferi, toplumda seçimler kelam konusu olduğunda vazgeçilmeye zorlanan ideolojik bütünlük beklentisini daha şiddetli hale getirecektir. Görülüyor ki ortaya çıkan kısır meclis yapısı burjuvazinin hesaplarını dahi boşa düşürecek derece kıymetli bir temsil sorununu beraberinde getirmiştir. Ortaya çıkan denklemin dışında kalan bütün kesitlerle geniş bir toplumsal ittifak yaratılabilmesinin şartları oluşmuştur.
Türkiye’de kamu kaynaklarının yağmalanması karşısında “devletleştirme” siyasetinin gerisinde duracaklar sırf komünistler değildir. Dinî tahakküm araçları karşısında tarikat ve cemaatlerin dağıtılması gerekliliğini savunanlar da o denli. Laik bir toplumsal sistemin inşa edilmesi için uğraş edecek olan herkes şimdi “komünist” olmasalar da bu yolda komünistlerle bir arada yürüyecekler. Türkiye dış siyasetinin emperyal eğilimler taşıdığını görenler Amerikan emperyalizminin saldırganlığına, kirli planlarına da gözlerini kapatmadıkları ölçüde komünistlerle yan yana duracaklar.
Bu şartlar altında kelamını ettiğimiz kuşatmayı yarmak üzere, daha geniş toplumsal kısımlarla komünistlerin güç birliğinde oluşturulacak bir cephenin öncüsü olma tezini en gerçek halde taşıyan TKP’ye Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aldığı tavırdan yola çıkarak yöneltilen apolitik tenkitleri ise “soldan” tenkit olarak görmek mümkün görünmüyor. Bunlar “ideolojisi olanlar siyaset dışıdır” tezinin öbür bir açıdan yine üretilmesidir. Bir dünyada “ideolojik parti” lakin bir “demokratik” öge, idealist fikirler taşıyan, saygıyı hak eden lakin küçük kalmaya mahkûm parti olarak görülürken diğer bir dünyada siyasetsizlik ideolojik olarak steril kalmanın tek yolu olarak benimseniyor.
Bu ikincilere, çok temel bir doktrinden hareketle TKP’nin ne çocuk ne de hasta olduğunu, dimdik yola devam ettiğini hatırlatmak gerekiyor. Fakat bu hatırlatma da yeri gelirse öteki bir yazının konusu olacak.
“BEYAZ YAKALILARI DEĞİL, LAİK EMEKÇİ SINIFI KATMANLARINI ÖNE ÇIKARALIM”
Sol gazetesinde yazan Oğuz Oyan da bugünkü yazısında seçim mağlubiyetinin nedenlerini irdeledi ve önümüzdeki süreçte AKP’ye karşı çaba eden muhaliflerin nasıl başarılı olabileceğine dair fikir yürüttü. Oyan, “Doğru analiz olmadan muvaffakiyet gelmez” başlıklı yazısında “Tarikatların tahakkümü altındaki emekçi sınıfı katmanlarının karşısına artık beyaz yakalıları/aydınları değil, laikleşmiş/sınıf uğraşını benimsemiş emekçi sınıfı katmanlarını çıkarmak gerekir.” Görüşünü öne sürdü.
Oyan muhalefetin seçim mağlubiyetinin akabinde AKP’nin daha baskıcı iktidar uygulamalarına imza atacağını belirerek muhalefete yeni bir örgütlenme modeli önerdi.
Oyan’ın yazısı şöyle:
BASKICILIĞI ARTACAK AKP/RTE REJİMİNE KARŞI YENİ BİR ÖRGÜTLENME MODELİ
Hesaba katılması gereken bir yeni durum da var: Erdoğan ve rejimi, hiçbir seçimde bu seçimde olduğu kadar kendini tehdit altında hissetmemişti. Seçim sonuçları aşikâr olduktan sonra görülen yandaş kutlamalarının AKP devrinde birinci kere bu kadar coşkulu ve kitlesel olmasının bir nedeni de bu. Başkası ise, iktidar blokunun toplumun kılcal damarlarına kadar örgütlenmiş olmasının bir sonucu. Buradan tahminen erken bir sonuç da çıkarılabilir: Şimdiye kadar Erdoğan olmadan AKP’nin bir hiç olacağı söyleniyordu ve bu fikre ben de yakındım. Yeniden de Erdoğan’sız bir AKP’nin seçim muvaffakiyetinin pek parlak olmayacağı söylenebilir; ama birinci parti koltuğundan iner mi artık kuşkulu. Kuşkulu zira, AKP kendi ortalamasından daha dinci birtakım desteklerle ve din-tarikat-sermaye-menfaat-sadakat örgütlenmesiyle ilerliyor ve devletin tüm askeri-sivil kurumlarını da bu uğurda buyruğu altına alabiliyor.
Eğer CHP buna cevap oluşturacak bir örgütlenmeyi karşılayamıyorsa, o vakit yeni bir siyasi hareket ve örgütlenme gerekiyor. Bu, CHP’yi de farklılaştıracak bir atılıma dönüşebilir ve dönüşmeli. Türkiye toplumu, AKP’nin “Mehdileştirilmiş” başkanının bu dünyadan göçmesine bağlı bir edilgenliğe mahkûm edilmeyecekse, işçi sınıfların kültürel bağımlılıklarını dönüştürmeyi de gündemine alan yeni bir siyasi örgütlenmeye geçiş yapabilmelidir.
O halde nasıl bir örgütlenme? Kestirme yoldan söyleyelim: Dinci rejimin/tarikatların tahakkümü altındaki personel sınıfı katmanların karşısına artık beyaz yakalıları/aydınları değil, laikleşmiş/aydınlanmış/ sınıf uğraşını benimsemiş emekçi sınıfı katmanlarını çıkarmak gerekir. Bu da sermaye ile yeterli geçinmeyi istikrarlı kitle siyaseti sanan “sosyal demokrat” anlayışlarla başarılamayacak bir şeydir.
2024 YEREL SEÇİMLER
28 Mayıs seçimleri sonuçları yanında 10 ay sonrasının yerel seçimleri de bugünkü siyasi gündemin başında yer alıyor. Millet İttifakı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun büyük kentlerin pek birçoklarında önde gelmesi ve 2019’a kıyasla farkları birkaç puan daha açmış olması kuşkusuz değerlidir. Kuşkusuz bu birebir vakitte iktidar mahfilleri için de uyarıcı bir etkendir ve yeni desiselere hazırlanmanın işaretidir. İktidardakiler artık üzerlerindeki tehdidin lokal seçimlerde de sürebileceği ve İstanbul üzere bir rant merkezinin ve Ankara üzere bir siyasi idare karargahının bir daha yitirilmemesi gerektiğinden hareketle davranacak ve her düzlemde (tıpkı yaralı bir kaplan gibi) daha saldırgan bir tutum benimseyecektir.
Bazı korkutucu rakiplerden, İstanbul’da İmamoğlu’ndan, Ankara’da Yavaş’tan kurtulmanın, yani onları bu seçimlerin dışında tutmanın nizamlarını şimdiden kurguladıklarına emin olabilirsiniz. Buna belediye liderleri üzerinde “görevden alma” baskısı da dahildir. Türkiye bundan bu türlü anti-demokratikliğini, hukuk ve Anayasa tanımazlığını yasallaştırdığını ve bu taraflarıyla ulusal/uluslararası kabul gördüğünü düşünen bir iktidarın idaresi altındadır. Üzerinde önemli bir iç ve dış baskı hissetmeyecektir. Artık ortada hukuk olmadığı ve iktidarın daha da pervasızlaşacağı ve bunun korkutucu olduğu açıktır. Buna direnmenin yolu da her halükârda seçim anında “sandıkların korunması” ile sınırlanamaz. Umalım ki muhalefet bunun şuurunda olarak örgütlenebilsin.
EKONOMİDE GÜÇ ZAMANLAR
AKP’nin siyaseten bir Pirus zaferi elde ettiğine dair görüşlere katılamıyoruz. Bir bakıma biraz daha yıpranmış, ‘kendisinden daha radikal’ dinci partilere biraz daha mahkûm olmuş olabilir; ancak sonuçta şimdiye kadar daima örtük ittifaklarla yoluna devam etti ve FETÖ ile olan koalisyonu daha az ürkütücü değildi. Artık de kendi yolundaki son manisi (birleşik muhalefeti) aşmayı başardı.
Ancak Pirus zaferi tahminen iktisat açısından dillendirilebilir. Hatta aslında ortada bir zafer dahi yoktur. AKP’nin 20 aydır uyguladığı zırva ekonomik siyaset külliyen çökmüştür. Bu hususta 28 Mayıs tarihli Birgün Pazar’da “Ekonomide hangi gelecek senaryoları?” başlığı altında genişçe yazdığım için kısa geçebilirim: Şu an öylesine bir iktisatta ve maliyede öylesine bir çöküntü yaşanmaktadır ki bunun sürdürülmesi imkanı dahi kalmamıştır. (Bu tam bir felaket olurdu). Daha evvel 2018 ve 2020’de iki sefer yaptığı üzere harika esnek ve pragmatik Erdoğan yeni bir geri dönüş için hazırlıklarını tamamlamış olmalıdır. Mehmet Şimşek çeşidi liberal bir bürokrat/siyasetçi üzerinden yola devam etmesi beklenmelidir.
Kuşkusuz asıl sorun sınıfsaldır ve o denli kalmaya devam edecektir: AKP siyasetleri son 7 yılda gelir bölüşümünü kuvvetli bir biçimde sermaye lehine bükmüştür. Artık ortodoks neoliberal siyasetlere geçiş yapması halinde, lokal seçimlere kadar görece ölçülü ilerlese bile, işçi sınıflara daha fazla yük bindirecek demektir. Kemerlerinde sıkılacak delik kalmamış olanları sınıfsal eksende örgütlemenin tam vaktidir.