Boğaziçi Üniversitesi Aydın Doğan Bağlantı Enstitüsü, geçen hafta yayınlanan bir cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kapatıldı.
20 yıl boyunca Hürriyet Gazetesi Genel Yayın Müdürlüğü yapan Ertuğrul Özkök aslında o enstitünün hiç “hayata geçmediğini” yazdı:
“Bilebildiğim kadarı ile o enstitü üniversite tarafından hiçbir vakit hayata geçirilmedi ve kâğıt üzerinde kaldı. Hatta Aydın Doğan’ın ödediği 3 milyon doları da iade ettiler.”
* * *
Hukuken var olan lakin fiilen olmayan Boğaziçi Üniversitesi Aydın Doğan Bağlantı Enstitüsü’nün Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzasıyla kapatılması basın tarihi açısından beni 2009 yılındaki “asrın vergi cezası” olayına götürdü.
AKP iktidarı ile Aydın Doğan Kümesi ortasındaki iplerin kopma evresine gelmesine neden olan Deniz Feneri Olayı’nı “Deniz Feneri’nin projektörleri” başlıklı yazıda anlatmıştım…
Sonra bu gerginlik “asrın vergi cezası” olarak nitelenen bir kademeye sıçradı.
Doğan Holding’le iktidar ortasında meydana gelen bu çatışmanın bir sonraki adımı ise 2009 yılında Holding’e kesilen rekor seviyedeki vergi cezası oldu.
Faizleriyle birlikte kelam konusu vergi cezası 4.8 milyar liraydı.
Doğan Holding’e kesilen vergi cezası, o periyoda kadar görülmemiş bir meblağ içeriyordu.
Kesilen cezanın boyutu kümesi imha manasına geliyordu.
Bu rekor cezanın nedeni olarak ise Doğan Yayın Holding’in yüzde 25 payının Axel Springer’a satışı gösteriliyordu.
Vergi elemanları bu satışın 2006 yılında yapıldığınıiddia etmekteydi. Halbuki evraklar Alman yayıncı kuruluşun parayı 2007 yılı Ocak ayında gönderdiğini ortaya koymaktaydı.”
* * *
Nitekim kesilen vergi cezası, 2009 yılı Avrupa Birliği İlerleme Raporu’na da yansıdı ve basın özgürlüğüne yönelik bir tehdit olarak gösterildi.
AB İlerleme Raporu’nun tespitleri şöyleydi:
“Önde gelen ulusal medya kümelerinden biri olan Doğan Medya Holding kümesine karşı iki vergilendirme prosedürü başlatılmıştır.
“Gelir Yönetimi Başkanlığı’nca uygulanan büyük vergi cezaları, potansiyel olarak Kümenin ekonomik gücünü zayıflatmakta ve bu nedenle uygulamada basın özgürlüğünü etkilemektedir.
“Vergilendirme prosedürlerinde orantılılık ve tarafsızlık unsurlarına uyulması muhtaçlığı bulunmaktadır.”
Raporda vergi dışı baskılar da bir cümleyle kayda geçirilmişti:
“Gazeteci akreditasyonunu talep eden birtakım medya kuruluşlarına karşı ayrımcılık yapılmıştır. Önde gelen siyasi başkanlar, Doğan Medya Holding’in sahip olduğu gazeteleri ve televizyon kanallarını boykot etmişlerdir.”
* * *
Siyasal iktidar ile medya ortasındaki vergi cezası sopası daima vardı, seçim öncesi bu vergi borçları pazarlık konusu olurdu.
Ancak bu kere meblağ çok farklıydı…
İktidarla Doğan Holding ortasındaki bu vergi savaşının sonrasını medya kurumuna muhalif bir gözden okuyalım:
“Peki, bir çıkış yolu var mı?
“Bu soruyu sorduğumuz vakit, akla Aydın Doğan’ın ne tesadüf ki (!) 2007 Genel Seçimleri’nden evvel Petrol Ofisi’ndeki 1.2 milyar liralık vergi borcunu uzlaşmaya giderek 275 milyon liraya indirmesi akla gelir.
“Nitekim ufuktaki seçim Doğan Kümesi için tahlil olacaktır.
“2011 seçimlerine 25 gün kala, 4.9 milyar lirayı bulan vergi cezası, 940 milyon lira ödenerek sıfırlanır.
“Uzlaşma 3.3 milyar lirası içindir zira geri kalan 1.6 milyar liralık ceza, Doğan Grubu’nun birinci derece mahkemelerde kazandığı ve Danıştay tarafından onaylanan fiyattır.
“Bu mali dökümü Habertürk’ün 18 Mayıs 2011 tarihli ‘Doğan 940 milyona anlaştı, 5 milyarlık borcunu sildi’ başlıklı haberinden öğrenmek mümkündü.
“‘Bu mutabakatların ve indirimlerin nasıl bir bedeli olmuştur?’ diye sorarsanız… Yalnızca editoryal sonuçları değil, küçülmeye ait sonuçlan da vardır.”
(Saray’dan Saray’a Türkiye’de Gazetecilik Masalı, Ümit Alan)
* * *
2009 yılındaki vergi yoluyla gelen siyasal baskı sadece AB İlerleme Raporu’na geçmedi…
Akademik çalışmalar aracılığıyla da kayda geçti:
“Doğan Grubu’nun kelam konusu Af Yasası’nın akabinde küçülmeye gitmesi ise kamuoyunda Doğan Kümesi ile iktidar ortasında muhtemel mutabakat ihtimallerini gündeme getirmiştir.
“Söz konusu muahedeye ait rastgele bir kanıtyoktur. Fakat böylesi bir ihtimalin varlığı bile günümüz basınının içinde bulunduğu durumu gözler önüne sermesi açısından değerlidir.
“Her iki açıdan bakıldığında da medya ve iktidar erki ortasındaki çeşitli polemiklerle sürdürülen bu çatışmalar, basının temel maksadına ve basın özgürlüğüne ters bir manzara sergilemektedir.
“Sayısı gitgide azalan muhalif basın ise yaygın basın kelam konusu olduğunda, Doğan Holding örneğinde olduğu üzere usulsüzlük tezleri ve vergi incelemeleri ile dizginlenmekte, mahallî ve daha küçük ölçekli basın kelam konusu olduğunda ise TMK’nın ve TCK’nın ilgili kararları devreye sokularak gazeteciler üzerinde baskı oluşturulması yoluna gidilmektedir.
“Özellikle küçük ölçekli gazeteler ve lokal basında, Basın Kanunu’nun ilgili hususlarında yer alan para cezalarının da caydırıcı tesir taşıdığı ve muhalif basını özdenetime sürüklediği görülmektedir.”
(“Türkiye’de Basın Özgürlüğü ve 2003 Yılı Sonrası Uygulamalar”, Z. Burcu Vardal, doktora tezi)
* * *
2009 yılında bunlar yaşanırken “yazılı basının % 43,1’i açık bir biçimde iktidar yanlısı yayın” yapıyordu… Günümüzde bu oran yüzde 90’ını çoktan geçti.
AKP’den evvel de medya pek matah bir şey değildi… O vakitler da “paşaların” buyruk komutasına uygun yayın yaparlardı… Çok insanın hayatını kararttılar, çok olayı sakladılar, çok olayı saptırdılar.
Ama bütün bunlara rağmen “okuyucuların ilgisini çekecek” gazeteler yapmak için uğraşırlar, “paşaların” önemsemediği olaylarda en farklı haberleri ve başlıkları bulmak için yarışırlardı. İlgi çekebilmek için değişik görüşten müelliflere ve muhabirlere de yer açarlardı.
AKP’den sonra basın “okuyucuyu” büsbütün unuttu, renklilikten uzaklaştı, tümüyle kaba bir propaganda aracına dönüştü.
Medya AKP’den evvel yaralıydı.
AKP devrinde tam manasıyla öldü.
P24’ten alınmıştır.